Nehalennia is de godin van de Noordzee, handel, welvaart en bescherming van zeelieden. Er waren in de Romeinse tijd twee tempels van Nehalennia in wat we vandaag de dag Zeeland noemen. Haar naam betekent 'Zij die bij het water/kust woont'. De tweede en derde eeuw na de jaartelling waren de hoogtijdagen van de Nehalennia-verering en dat was de periode waarin de Romeinen over dit gebied heersten. Ondanks dat de Romeinen veel aan geschiedschrijving hebben gedaan is er niets over Nehalennia geschreven. Gelukkig zijn er wel 370 wij-stenen gevonden, altaarstenen met afbeeldingen en teksten, die aan Nehalennia zijn gewijd en deze wij-stenen geven informatie over Nehalennia en haar volgers. Als we in een tijdmachine zouden stappen en naar het Zeeuwse land zouden gaan in het jaar 200 na de jaartelling dan zien we een Zeeland dat heel anders is als hoe we het vandaag de dag kennen, voornamelijk moeras en heel weinig mensen. Aan de rivier de Schelde vinden we dan twee havenstadjes: Ganuenta (vlakbij het huidige Colijnsplaat) en Domburg (waarvan de Romeinse naam onbekend is). Deze havens waren heel belangrijk, omdat ze een verbinding vormden tussen Neder-Germanië en Britannië. Beide stadjes hadden een tempel die aan Nehalennia was gewijd. Zeelieden en handelaren vroegen de godin om bescherming en welvaart en als dat doel bereikt was schonken ze een wij-steen aan Nehalennia. Deze altaarstenen waren in een Romeinse stijl gemaakt en hadden een afbeelding van Nehalennia en er was informatie ingbeiteld over degene die de altaarsteen had geschonken.
Wij-stenen
Nehalennia is op een zeer herkenbare manier afgebeeld op de stenen. Een heel herkenbaar kenmerk is haar schoudermantel dat haar bovenlijf bedekt. Dit kledingstuk is niet Romeins maar Germaans. Dit maakt duidelijk dat Nehalennia een inheemse godin is. Vaak heeft ze een mand met appels op haar schoot of naast haar en dit kan een symbool zijn voor overvloed, welvaart of zelfs vruchtbaarheid. Soms zijn er bovenop de wij-steen peren afgebeeld. Goden en godinnen worden vaak vergezeld door dieren en Nehalennia is hierop geen uitzondering, vaak heeft zij een hond aan haar zijde. Het ras van de hond en daarmee ook de functie van hond is niet duidelijk. Honden hebben verschillende betekenissen zoals loyaliteit of vruchtbaarheid. Ook worden honden vaak in verband gebracht met het dodenrijk. Nehalennia is de godin van de Noordzee dus er zijn ook nautische thema's op haar altaarstenen te zien, zoals de boeg van een schip of een roer.
De vereerders van Nehalennia
Tijdens de Romeinse tijd leefden er verschillende stammen in wat we nu Nederland noemen. De bekendste zijn de Friezen, Tubanten, Cananefaten en de Batavieren. Maar er waren nog twee kleine stammen in het gebied dat we nu Zeeland noemen: de Sturiërs en de Marsakers. Over de Sturiërs en de Marsakers is niet veel bekend. Vermoedelijk vestigden ze zich in de eerste eeuw van de jaartelling in Zeeland toen Zeeland bewoonbaar werd. Het is wel bekend wie de mensen waren die de wij-stenen aan Nehalennia schonken, omdat zij hun namen en beroepen in de stenen lieten beitelen. Deze mensen kwamen uit wat we nu België, Nederland, Duitsland, Frankrijk en zelfs Zwitserland noemen. De vereerders van Nehalennia waren Germanen, Kelten en Romeinen.
Ik worstel en kom boven
In de derde eeuw van de jaartelling veranderde de situatie in Zeeland drastisch, niet alleen vanwege de achteruitgang van het Romeinse Rijk maar vooral vanwege een natuurlijke verandering. De oude vriend van de kustgebieden, de zee, stopte met geven en begon te nemen. Tussen 300 en 700 begon Zeeland te overstromen. De zee nam bezit van Nehalennia's tempeltjes en de eerbiedwaardige godin van de zee, welvaart en bescherming was spoedig vergeten. Totdat Nehalennia weer opdook uit de zee! In 1647 teisterden heftige stormen het strand bij Domburg en sloeg delen van het strand weg. Er werden wij-stenen op het strand gevonden die aan Nehalennia waren gewijd. Ze werden gedocumenteerd en in de plaatselijke kerk opgeslagen. Helaas brandde de kerk in 1848 af en de meeste stenen overleefden deze ramp niet. In 1970 dook Nehalennia weer opnieuw op. In de rivier de Oosterschelde, nabij Colijnsplaat, vond een visser vreemde stenen in zijn net. Met behulp van duikers en het Rijksmuseum van Oudheden werden bijna 110 complete stenen gered plus brokstukken van altaarstenen. Een grote bonus was de ontdekking van de tempel van Nehalennia.
Vandaag de dag
Vandaag de dag is er een vernieuwde interesse in de Godin van de Noordzee. De meeste van de wij-stenen zijn tentoongesteld in het prachtige Rijksmuseum van Oudheden te Leiden. Het is niet precies bekend hoe de tempeltjes van Nehalennia eruitzagen maar er zijn wel voorbeelden bekend van hoe tempeltjes in Neder-Germanië eruitzagen. Nu zijn er twee 'replica's' gebouwd: Één in Colijnsplaat, vlakbij de plaats waar de originele tempel stond, en één in het openlucht museum Archeon in Alphen aan den Rijn. Er worden boeken over Nehalennia geschreven en muziek over haar gemaakt. Heidenen vereren deze oude eerbiedwaarige godin weer. Nehalennia is here to stay!