De Wilde jacht, het dodenleger in de lucht tijdens Joeltijd. Wat is toch dat spookachtige verschijnsel van een jagende horde die door de nachtelijke lucht raast? Dat verschijnsel dat al eeuwen wordt waargenomen en waar in mythes en legendes over wordt gesproken? De Wilde Jacht openbaart zich rondom de kortste dag van het jaar en rond de joeltijd, onze huidige kersttijd.
De Wilde Jacht, storm en hoorngeschal
In Scandinavië, Nederland, Engeland, Duitsland en zelfs Frankrijk sprak men over een schreeuwend en joelend dodenleger, vergezeld door paarden, zwarte honden en bokken. Er werd lawaai gemaakt en op hoorns geblazen. Dit leger werd aangevoerd door Wodan op zijn paard Sleipnir. De meeste mensen waren hier bang voor en verscholen zich. Want het was een angstaanjagend gezicht en de vernielende storm sleurde soms ook mensen mee. Maar de Wilde Jacht kon ook een goede oogst brengen. In dat licht werden er daarom ook wel offers gebracht en op hoorns geblazen om de Wilde Jacht gunstig te stemmen.
In het noorden en oosten van Nederland doet men nog steeds aan midwinterhoornblazen. Het is geweldig om in december een wandeling door het bos te maken rondom deze hoornblazers, dan kun je het onsamenhangende geschal van verre horen. Naar verluid jaagt men hier de geesten mee weg. Maar zoals ik al zei, er zijn ook oudere aanwijzingen dat men hiermee de geesten van de Wilde Jacht juist ondersteunt. In sommige verhalen brengt de Wilde Jacht namelijk voorspoed en vruchtbaarheid.
Zwarte geesten uit het dodenrijk
Het fenomeen stamt uit een oud verleden van ver voor onze jaartelling. Er is iets bijzonders aan dit verschijnsel want in allerlei geschriften en ook in sagen en legendes komen overblijfselen van dit mysterieuze dodenleger voor. Tacitus (Germania) verhaalt in de eerste eeuw al over Germaanse krijgers die hun lichamen zwart verfden en ook zwarte nachten kozen voor de strijd. Ze deden dit om de tegenstander angst aan te jagen alsof ze het dodenleger waren en uit het dodenrijk kwamen. Toen al sprak men van dus van het fenomeen dodenleger en zwarte geesten, dat waarschijnlijk al ver voor onze jaartelling bestond.
Ekkehard van Aura (Farwerck) legde vast dat er in het jaar 1123 ruiters werden waargenomen die uit een berg kwamen en rond het 9 uur weer terug keerden. Het waren zielen van gestorven soldaten.
De Saksenkroniek uit het jaar 1248 bericht over een groot leger van spoken, groot, zwart en afschuwelijk.
Nachtelijke ridders
In ons land spreekt men ook van de Nachtridders. Er zijn er nog verhalen van nachtelijk geklepper van ruitenbendes in de lucht. Eén verhaal gaat over een zoon van een boer die zijn plicht verzaakte en alleen maar hield van zuipen en jagen. Zelfs toen zijn moeder hem smeekte om bij zijn stervende vader te blijven, floot hij zijn honden en trok het woud in.
Zijn vader, een oude grijsaard zuchtte diep en sprak: “zo zal je dan voor eeuwig jagen zoon”…en blies zijn laatste adem uit. Vanaf die dag doolde de zoon rusteloos rond en kon zijn ouderlijk huis niet meer vinden. Men hoorde hem ‘s nachts gillend en jammerend door het bos gaan met duizenden ongelukkige geesten en wolven. Dat was de Wilde Jacht. (Veluwsche Sagen, G. van de Wall, 1921)
De Bokkenrijders
Bijna iedereen kent wel de attractie Villa Volta van de Efteling, hier wordt gesproken over de Bokkenrijders in Brabant en Limburg. Volgens het oude volksgeloof waren dit wilde geesten die op bokken door de lucht reden. En hoewel niet is aangetoond dat dit om precies hetzelfde fenomeen gaat, doet nog wel denken aan het fenomeen van de Wilde Jacht waarin Donar op een wilde bok reed. Later in de 18 eeuw werd de naam Bokkenrijders gegeven aan rondrijdende roverbendes. Deze groeperingen werden als heksen opgejaagd en geëxecuteerd.
(http://www.verhalenbank.nl)
De Wilde Jacht en Sinterklaas
In de Saksenkroniek (blz 159) wordt verteld dat St. Nicolaas de aanvoerder van de Wilde Jacht was. Ons Sinterklaasfeest is dus een overblijfsel van dit fenomeen. De oorsprong is Wodan, die op zijn paard Sleipnir door de lucht raast, samen met zwarte krijgers of knechten. De zwart geschilderde pieten staan symbool voor deze krijgers. Vroeger werden kinderen nog bang gemaakt dat ze meegenomen konden worden door deze zwarte figuren.
In het oosten en zuiden van Europa wordt Sinterklaas vergezeld door een Krampus, een zwart gemaakte beestachtig figuur. Het uiterlijk van deze zwart geschilderde figuur staat wellicht iets dichter bij de oorsprong dan onze zwarte pieten, maar het idee is hetzelfde.
Tijdens de kerstening waarin de bevolking werd geacht het christelijk geloof aan te nemen, werd het verboden om de naam Wodan uit te spreken. Om oude tradities en gebruiken te demoniseren, werden de aanvoerders van de Wilde Jacht, later in de middeleeuwen voornamelijk beschreven als duivels en demonen.
De cirkel van dood en vruchtbaarheid
Er bestaat nog een variant van de Wilde Jacht en daarin wordt dit verschijnsel aangevoerd door een vrouwelijk figuur. In west en midden europa komen verschillende naamvarianten voor. Genoemd worden: Frau Gauden, Holda, Hulda, Vrouw Holle. Naar verluid is Vrouw Holle een afgeleide van de germaanse godin Hludana, gezien een eventuele verbastering van het woord Holle is dit een interessante gedachte, maar zeker weten doen we dit niet. Ook kent men deze aanvoerende vrouwenfiguur onder de naam Perchta of Berchta.
Deze vrouwenfiguur ontvangt en begeleidt gestorven zielen en laat ook weer de nieuw geborenen uit de bron voortkomen. Ze verschijnt in de 12 nachten rondom kersttijd. De razende rondgang die ze maakt zou begeleid worden door heksen en opgehaalde gestorven kinderen. De paarden zouden met hun hoeven het water en de aarde niet raken. De bekende lekkernijen die rondom deze tijd worden gemaakt, worden geofferd aan deze godin. Ze is daarom ook een vruchtbaarheidsgodin, die met haar rondgang vruchtbaarheid op de akkers bevordert. Dit bevestigt het cyclische van het leven. Uit de dood wordt ook weer nieuw leven geboren.
De Wilde Jacht en regionale verschillen
Tenslotte: Het is zo mooi om te zien dat er verschillende varianten van De Wilde Jacht te zien zijn binnen verschillende regio’s. Ik heb niet eens alle variaties van bovenstaand verschijnsel genoemd. Of je nou meer hebt met Vrouw Holle, Perchta, Wodan, Donar of misschien wel met de later gecreëerde figuur Sinterklaas, dat maakt niet uit. Het heidendom werd in elke streek en door de tijd heen weer anders beoefend in verschillende variaties met verschillende goden en godinnen. We zijn vrij om ons heidendom weer te onderzoeken en te beleven en daarmee ook onze regionale verschillen en tradities te eren. En wie weet wat je ziet... als je op een wilde stormachtige nacht de maan door de schaduwen van de bomen ziet schijnen...