Wie is Loki?
In de Germaanse mythologie komen veel verschillende niet-menselijke wezens voor. Er zijn twee groepen goden, namelijk de Asen en de Wanen maar er zijn ook Alven en de Jötun (elementaire oerkrachten ook wel reuzen genoemd).
Wie is wie?
Bij het woord reuzen moet je niet meteen denken aan de reuzen uit de sprookjesboeken of de Grote Vriendelijke Reus van Roald Dahl. Nee, we spreken hier over elementaire oerkrachten die al in een heel vroeg stadium in onze, zich nog ontwikkelende wereld aanwezig waren. Denk hierbij aan ontembare natuurkrachten.
De Alven zijn een mysterieus soort wezens waarvan niemand weet hoe oud ze zijn of hoe ze ontstaan zijn. Hoewel ze een grote rol spelen in onze aardse wereld als het gaat om het groeien en bloeien van de natuur, hebben de Alven ook een eigen wereld die gelijk staat aan de godenwerelden. Hun leider is volgens de mythologie geen Alf, maar een godheid genaamd Freyer. Deze god Freyer behoort tot een godenfamilie die de Wanen wordt genoemd en deze goden spelen een grote rol in de natuur en in vruchtbaarheid.
Dan is er een groep goden die Asen wordt genoemd. Dit zijn vooral de goden die de orde willen behouden en beschermen. Wodan en Donar zijn Asen. Een manier om naar deze wezens te kijken is de volgende:
De Reuzen zijn de 'goden' van de Steentijd, een tijd waarin de mensen overgeleverd waren aan brute natuurkrachten. De Wanen zijn de goden uit de Bronstijd, een tijd waarin de mens steeds meer landbouw ging bedrijven en dus veel belang ging hechten aan groei, bloei en vruchtbaarheid. De Asen zijn de goden van de IJzertijd, een tijd waarin de samenleving steeds geordender werd.
Als de reuzen de goden zijn van de Steentijd, de Wanen van de Bronstijd en de Asen van de IJzertijd, wie is dan de god van onze tijd? We leven tenslotte niet meer in de IJzertijd! Maar in welk tijdperk leven we dan? Het eerste wat in mij opkwam was het Atoomtijdperk. Later las ik in Freya Aswynns 'Northern Mysteries &Magick'het volgende: 'Loki's element is fire in its uncontrolled state. In modern terms, Loki represents nuclear energy'. Dat vond ik een interessante gedachte.
Loki, de verpersoonlijking van het kwaad?
Loki is misschien wel één van de meest ongrijpbare en mysterieuze figuur uit de Germaanse mythologie. Hij is bekend uit de Scandinavische geschriften, de Edda's. Deze werken zijn geschreven in de middeleeuwen vanuit een christelijke optiek. Het christelijke druipt van de Edda's af. Wodan is hierin de oppergod, zijn zoon Baldur is zijn heilige zoontje (heilig boontje is correcter) en dan is er natuurlijk ook nog een duivelsfiguur nodig. Je raadt het al, dit werd Loki. Hierdoor wordt Loki tot op de dag van vandaag als een soort verpersoonlijking van het Kwaad gezien. Maar klopt dit wel?
Reus of god?
Hier begint de verwarring over Loki, is Hij een reus of een god? Hierover zijn de bronnen niet geheel duidelijk. Loki wordt de zoon van Farbauti en Laufey genoemd en dit zijn twee reuzen uit de Noordse mythologie en dat maakt hem een reus. Maar soms wordt Hij gelijkgesteld met Lodurr en dat zou betekenen dat hij een broer van Odin is en daarmee een god is. Wat wel blijkt uit de bronnen is dat Loki een bloedbroeder van Odin is. Om het nog ingewikkelder te maken woont Loki in Asgaard, de wereld van de goden die Asen worden genoemd.
Vanwaar de slechte reputatie?
De Edda's zijn leuk om te lezen vanwege de vele avonturen van de goden en godinnen. Loki komt in meerdere avonturen voor waarin hij nogal wat 'kattekwaad' uithaalt, zoals het afknippen van Donars echtgenote Sif's blonde haren. Ook heeft hij Baldurs dood op zijn geweten. Daardoor was de maat vol en wordt Loki door de goden vastgebonden met de darmen van zijn eigen zoon. Als Loki weer loskomt luidt Hij een gebeurtenis in die Ragnarok wordt genoemd, een soort apocalyptische gebeurtenis, waarbij vele goden en mensen worden gedood.
Een verdiende reputatie?
Maar is Loki dan de Noordse versie van Satan? Het is al eerder gezegd, veel van de bronnen komen uit een tijd waarin het heidendom verdrongen werd door het christendom. De samensteller van de Proza-Edda, Snorri Sturluson, was een christen. Maar toch kunnen we veel interessants uit deze oude bronnen halen over Loki. Zo is Loki een god die weliswaar de andere goden regelmatig in moeilijkheden brengt maar wanneer Loki de problemen weer opgelost heeft, blijkt dat Hij de goden uiteindelijk veel voordeel heeft gebracht.
Orde en chaos
Natuurlijk weten we niet exact wat onze voorouders dachten, wat hun filosofie precies was. Een belangrijk element was echter evenwicht. Er zijn altijd tegenpolen die elkaar in balans houden en niet zonder elkaar kunnen bestaan: Oorlog en vrede, warm en koud, zomer en winter, leven en dood, aangenaam en onaangenaam en orde en chaos. Is orde goed en chaos slecht? In ieder geval zijn het bestaan ze beiden naast elkaar. En hier komt het bloedbroederschap van Odin (Wodan) en Loki in beeld! Bloedbroederschap is een hele sterke band die onafscheidelijk maakt. Odin is de god die volgens de bronnen de huidige orde of wereld waarin we leven heeft gemaakt. Het doel heiligt de middelen voor Odin om zijn creatie te beschermen.
Maar stel je voor dat er alleen maar orde zou zijn? Dat doet mij denken aan een aflevering van de tekenfilm 'Spongebob Squarepants' waarin meneer Octo in een plaatsje woont waar iedereen is zoals hij en waar alles gaat zoals hij wil. Uiteraard verveelt Octo zich binnen de kortste keren zo erg dat hij begint terug te verlangen naar het kattekwaad van Spongebob. Alleen maar orde betekend stagnatie en uiteindelijk verval. En gaat verval niet met chaos gepaard? En zo zijn orde en chaos onafscheidelijk met elkaar verbonden, net zoals Odin en Loki die bloedbroeders zijn.
Een interessant gedicht uit de Poëtische Edda is Lokasenna. Hierin is te lezen hoe Loki opschudding veroorzaakte door als ongenode gast een feest van de goden te verstoren en ze aan te spreken op hun gedrag uit het verleden. Een spiegel voorhouden is een echte Loki-actie, dit veroorzaakt opschudding bij degene die de spiegel voorgehouden krijgt.
De god van het Atoomtijdperk
Chaos is niet altijd een wenselijke situatie, het kan zelfs een verschrikking zijn zoals in tijden van oorlog en totale anarchie. Toch is het een noodzakelijk 'kwaad' om zo nu en dan dat wat oud en niet meer functioneel is, op te ruimen. Dat hoeft niet op een wereldwijde en dramatische schaal te zijn, want wat dacht je van oude overtuigingen in jezelf die jou niets meer opleveren? Of een baan die je alleen verveling en ergernis geeft die mag verdwijnen, zodat je gedwongen wordt iets nieuws te gaan doen? Misschien krijg je wel heel veel voldoening van die nieuwe baan! Ragnarok is het einde van een tijdperk waarin het oude vernietigd wordt en er weer een nieuw tijdperk voor terug komt. Ik denk niet dat zoiets altijd zo dramatisch hoeft te gaan als in de Edda of in 'Der Ring des Nibelungen'. Onze huidige wereldorde is in 1945 begonnen, net als het atoomtijdperk. De Stam van de Vos doet geen politieke of maatschappelijke uitlatingen, want we zijn vooral geïnteresseerd in onze voorouders, natuurwezens en de goden. En toch is het eens interessant om te bekijken of ons huidige tijdperk, of beter gezegd onze huidige wereldorde, aan vervanging toe is...
Heil Wodan en zijn bloedbroeder Loki!